Tradycja górnicza ponad granicami regionów Polski

   Klub Przyjaciół Wieliczki w Tarnowskich Górach na 60. „Dniach Gwarków” 

W dniach 8 do 10 września 2017 r. delegacja Stowarzyszenia „Klub Przyjaciół Wieliczki” (KPW): Jadwiga Duda, Józef Duda, Zofia Spychała, Marian Sipióra gościła w Tarnowskich Górach na zaproszenie Marka Kandzi, przewodniczącego Zarządu Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Tarnogórskiej (SMZT) w Tarnowskich Górach. Zostaliśmy zaproszeni aby z przyjaciółmi cieszyć się z ich radości: obchodzono 60 „Dni Gwarów”, 60. urodziny Sztolni Czarnego Pstrąga i wpis 9 lipca 2017 r. kopalni rud ołowiu, srebra i cynku wraz z systemem gospodarowania wodami podziemnymi w Tarnowskich Górach na Listę Światowego Dziedzictwa Zabytków UNESCO. „Dni Gwarków” są jedną z najważniejszych imprez kulturalnych w regionie Górnego Śląska, które są organizowane od 1957 r. Nawiązują do przywileju nadanego Tarnowskim Górom w 1599 r., na mocy którego gród gwarków miał prawo do urządzania „zabaw i komedyj” podczas jarmarku w niedzielę po świętym Idzim.
    8 września uczestniczyliśmy w sesji poświęconej środowisku literackiemu w latach 1954 – 2017 i postaci Jana Nowaka (1887 – 1959), pierwszego polskiego kronikarza ziemi tarnogórskiej zorganizowanej przez SMZT w ratuszu. Sesję otworzył Arkadiusz Czech, burmistrz Tarnowskich Gór, referat o środowisku literackim wygłosił Andrzej Kanclerz a o Janie Nowaku – Stanisław Wyciszczak. W sesji uczestniczył m. in. Marek Piestrak z małżonką, wnuk Feliksa Piestraka(1868-1947), inżyniera górniczego, który łączy Wieliczkę i Tarnowskie Góry. F. Piestrak był dyrektorem Szkół Górniczych w Wieliczce (1909-1924) i Tarnowskich Górach (1924-1933), w Wieliczce także organizatorem Muzeum Salinarnego, autorem licznych publikacji o Wieliczce. Jemu poświęcone zostało w 2007 r. 115 spotkanie z cyklu „Wieliczka-Wieliczanie” (patrz: J. Duda, zeszyt 60 „Biblioteczki Wielickiej”) i wówczas nawiązana została współpraca między KPW a SMZT, do KPW wstąpiła wnuczka F. Piestraka - Teresa Kruczek z Krakowa. W 2009 r. z inicjatywy KPW na budynku Starostwa Powiatowego w Wieliczce (dawnej Szkole Górniczej) odsłonięto tablicę ku Jego pamięci. Po dyskusji nad referatami prof. Werner Lubos z SMZT zaprosił uczestników sesji na wernisaż wystawy swojego malarstwa pt. „Podziemne inspiracje IV” do swojej Galerii POD – NAD. Wernisażowi towarzyszyła wypowiedź prof. W. Lubosa na temat wystawy, prezentacja albumu pt. „Werner Lubos malarstwo: obrazy, witraże, rysunki” wydanego w 2010 r. z okazji 50 lat pracy twórczej, tarnogórzanina, artysty oraz koncert na fortepianie młodej artystki, śpiewaczki. Po uroczystości w Galerii z delegacją SMZT udaliśmy się na cmentarz, gdzie na grobie Jana Nowaka złożono kwiaty, zapalono znicze i wspólnie się modlono o spokój jego duszy. Idąc na cmentarz mijaliśmy zabytkowy dom Feliksa Piestraka przy ul. Gliwickiej 24. Po południu uczestniczyliśmy w wydarzeniach, które odbywały się na rynku: koncercie Tarnogórskiej Orkiestry Dętej, występie Kabaretu Młodych Panów, koncertach: Natalii Szroeder i Agnieszki Chylińskiej. O godz. 20-tej miało miejsce na estradzie uroczyste otwarcie przez burmistrza A. Czecha – 60 „Dni Gwarków”. Burmistrz przekazał na 3 dni klucz do bram miasta Markowi Kandzi, przewodniczącemu SMZT i licznie zebranym gwarkom w strojach gwarkowskich. Wieczorem poznaliśmy na kolacji gości SMZT: Barry Gamble z Kornwalii z rodziną, eksperta z UNESCO od historycznych obiektów przemysłowych, delegację z Instytutu ds. UNESCO z Warszawy. Po kolacji na spotkaniu w auli Towarzystwa, M. Kandzia, Zbigniew Pawlak, asystent burmistrza ds. UNESCO i w-ce prezes SMZT i inni dzielili się wspomnieniami związanymi z drogą do wpisu kopalni w Tarnowskich Górach na Listę Zabytków UNESCO. Tu trzeba podkreślić, że SMZT powstałe w 1953 r. jest spadkobiercą i kontynuatorem idei oraz projektu grupy ludzi, którzy przed 1939 r. zabiegali o zachowanie substancji kulturowej związanej z górniczą przeszłością Tarnowskich Gór i udostępnienie jej turystyce. Podziemia tarnogórskie staraniem SMZT w 1955 r. zostały wpisane do krajowego rejestru zabytków, w 2004 r. wpisano je na Prezydencką Listę Pomników Historii. Złożony przez SMZT w 2016 r. do UNESCO wniosek o wpis tarnogórskiej kopalni na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego i Przyrodniczego liczył ok. 500 stron tekstu, uzupełnieniem było 200 stron załączników, map, fotografii oraz ponad 300 stron planu zarządzania 28 obiektami, w tym 24 w Tarnowskich Górach, 2 w Zborysławicach i 1 w Bytomiu. 9 lipca 2017 r. podczas sesji UNESCO w Krakowie kopalnie w Tarnowskich Górach zostały wpisane na listę Zabytków UNESCO.

W sobotę pod kierunkiem M. Kandzi odwiedziliśmy Zabytkową Kopalnię Srebra w Tarnowskich Górach. W nadszybiu szybu Anioł zwiedzaliśmy centrum edukacji o tarnogórskim górnictwie kruszcowym, a następnie zjechaliśmy windą na głębokość 40 m. i zwiedzaliśmy podziemia będące pozostałością po dawnym górnictwie kruszców srebronośnych o długości 1740 m., w tym 270 m. pokonywaliśmy łodziami. Szlak przypomina trójkąt i łączy dawne szyby górnicze: „Anioł”, „Żmija”, Szczęść Boże”. Po wjeździe na powierzchnię zwiedzaliśmy skansen maszyn parowych. Dodatkową atrakcja dla nas była przejażdżka małą kolejką mini wąskotorową, której trasa biegła przez skansen. Goszcząc poprzednio w Tarnowskich Górach zwiedzaliśmy XIX wieczną zabytkową sztolnię Czarnego Pstrąga, do której prowadzą szyby Ewa i Sylwester, i którą zwiedza się podróżując łodziami na odcinku 600 m. Sztolnia po dziś dzień odprowadza wody kopalniane na powierzchnię ziemi i przez rzekę Dramę do Odry. Po obiedzie zwiedzaliśmy miasto: kościół parafialny pw. Piotra i Pawła, kościół ewangelicki, kościół Matki Bożej Królowej Pokoju, wieżę Gwarków, spacerowaliśmy ul. Krakowską gdzie odbywał się kiermasz sztuki i rzemiosła artystycznego, usadowiły się kramy pełne swojskiego jadła i łakoci. Uczestniczyliśmy w wydarzeniach artystycznych na rynku, gdzie wystąpiły: 2 Strona Ekranu, Miuosh, Cleo, zespoły taneczne TESS, Anna Wyszkoni. O godz.20-tej na estradzie pojawili się: A. Czech, burmistrz w towarzystwie Pani senator i posła na Sejm RP ze Śląska. Pan burmistrz nagrodził statuetkami osoby zasłużony na drodze wpisania kopalni w Tarnowskich Górach na Listę UNESCO. Uhonorowani zostali m. in.: Barry Gamble, Marek Kandzia, Zbigniew Pawlak.

W niedzielę po Mszy św. w kościele św. Apostołów Piotra i Pawła przez Grzegorza Rudnickiego z SMZT zostaliśmy zaprowadzeni na ul. Krakowską, przy wylocie której ustawiono estradę dla władz miasta i gości. Stąd obserwowaliśmy Pochód Gwarkowski, który o godz.11.00-tej wyruszył prowadzony przez gwarków. W pochodzie szedł chłop Rybka z krową, który pierwszy znalazł na tych terenach grudę srebra, na koniach jechali m. in król Jan III Sobieski z husarią i jego żona Marysieńka, który w drodze do Wiednia w 1683 r. by powstrzymać nawałę turecką - zatrzymał się w Tarnowskich Górach, król August II Mocny, cesarz Wilhelm. W pochodzie szły m. in. grupy rekonstrukcji historycznej w strojach z epoki, żołnierze Jednostki Wojskowej stacjonującej w Tarnowskich Górach, przedszkolaki i młodzież szkolna, pszczelarze, sportowcy, zespoły regionalne i muzyczne. Przemarsz oglądali mieszkańcy i licznie przybyli goście.

Na wieczór zaplanowano m. in. występ Haliny Frąckowiak, braci Cugowskich. Mieszkaliśmy w Domu Wycieczkowym „Gwarek” przy ul. Gliwickiej 2, gdzie znajduje się siedziba Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Tarnogórskiej. Żegnając się z gwarkami autorka niniejszego tekstu, ambasador Kopalni Soli „Wieliczka” z 2016 r. wręczyła Prezesowi Markowi Kandzi upominek od Kopalni Soli „Wieliczka”, która została wpisana na I Listę Zabytków UNESCO przed blisko 40 laty (w 1978 r.) Kopalnia srebra w Tarnowskich Górach jest 15-tym polskim zabytkiem na tej liście.
Serdecznie dziękujemy SMZT za gościnę i czas nam poświęcony.
         Opracowała Jadwiga Duda, prezes KPW
        Galeria foto: fot. Jadwiga Duda, Józef Duda