Deklaracja Programowa Regionalistów Polskich z 2006 roku

                                           Wyzwólcie w sobie chęć zachowania tożsamości, ochrony regionalnych                                                                                                                                      wartości. Sami zadbajcie o wasze dziedzictwo kulturowe.
                                        Pielęgnujcie swą odrębność lokalną.
                                         Jest to najbliższy nam świat w którym żyjemy na codzień
                                                                                                            Jan Paweł II

            DEKLARACJA PROGRAMOWA REGIONALISTÓW POLSKICH Z 2006 ROKU

      Podstawa ideowa działania Ruchu Sowarzyszenń Regionalnych Rzeczpospolitej Polskiej
      przyjęta przez delegatów VIII Kongresu Regionalnych Towarzystw Kultury
                     w dniach 27-28 czerwca 2006 roku w Warszawie

                                                                             I

                                                       OD ŹRÓDEŁ DO TERAŹNIESZOSCI

 Już ponad 200 lat istnieją i służą Polsce stowarzyszenia regionalistów głęboko zakorzenione w tradycjach obywatelskich ,patriotycznych i społecznikowskich. Wyrastają one z dziejów rodzącej się tożsamości narodowej i lokalnej, której wyraz nadały elity społeczne i ideotwórcze. Wiele polskich osobistości o uznanym autorytecie i prestiżu swoimi pismami i dokonaniami, przyczyniło się aby regionalizm stał się ideą powszechnie uznawaną i ideologią równie nośną co patriotyzm.

W poczet ojców założycieli, prekursorów, inspiratorów polskiego regionalizmu i twórców jego założeń intelektualnych wpisują się postacie wielkiego umysłu i serca:  Ks. Stanisław Staszic, Joachim Lelewel, Julian Ursyn Niemcewicz, Wincenty Pol, Edward hr. Raczyński, Bronisław Chlebowski, Oskar Kolberg, Zygmunt Gloger, Aleksander Świętochowski, Kazimierz Przerwa Tetmajer, Władysław Reymont, Stanisław Witkiewicz, Jan Stanisław Bystroń, Ludwik Krzywicki, Jan Karłowicz, ,Franciszek Bujak, Eugeniusz Romer, Wacław Nałkowski, Aleksander Janowski.

Szczególne miejsce na tej zaszczytnej liście trzeba z wdzięcznością i najwyższym szacunkiem przyznać trzem wybitnym luminarzom regionalizmu: Stefanowi Żeromskiemu, Władysławowi Orkanowi i Aleksandrowi Patkowskiemu.

Zawdzięczamy im sformułowanie zasad i programów, upowszechnieniu idei zadań nowoczesnego ruchu regionalnego w Polsce XX wieku, wprowadzenie ich do doktryny państwowej odrodzonej II Rzeczpospolitej.

Rzeczywistymi twórcami instytucji i stowarzyszeń regionalnych i kulturalnych w całym kraju były jednak rzesze patriotów i miłośników swych stron ojczystych, miast i miejscowości. O tych ludziach mówi się, nie bez powodu, że byli oni ,,solą tej ziemi .’’

Regionalizm ma swoje źródła w tysiącletnim przymierzu człowieka z krajobrazem i ziemią, jej historią, religią, klimatem i kolorem z losem społeczności ją zamieszkujących.

Ten wielonurtowy i wielopokoleniowy ruch społeczny, hołdujący ideom krajowości, rodzimości ,tutejszości ,regionalności i polskości, spełnił w XIX i XX wieku swą doniosłą misję. Wypełnił też wielki obywatelski obowiązek społeczny, narodowy i państwowotwórczy .Ustanowił wzorce zakorzenienia w tradycji, szacunku i miłości Polaków do własnego miejsca na ziemi.Upowszechnił pojęcie ,,tożsamości miejsca”,wolę samookreślenia i oparte na nich więzi regionalne, ponadlokalne.

Ożywił ducha patriotyzmu tyleż lokalnego co i narodowego.

Kształtował postawę troski obywatelskiej i bezinteresownej społecznej ofiarności.

Kilka kolejnych generacji regionalistów polskich utrwaliło wzorce działania, które stały się standardem myślenia i działania w ustroju III Rzeczpospolitej.

                                                                  II

                                                       STAN DZISIEJSZY

 Gdy spogląda się wstecz na zawartość międzywojennych programów regionalizmu, pisanych w latach dwudziestych ubiegłego wieku przez Władysława Orkana i Aleksandra Patkowskiego, nasuwa się nieodparte przeświadczenie, że niemal wszystkie ich ówczesne plany i postulaty punkt po punkcie zostały spełnione. Obecnie tak jak postulowali, tysiące towarzystw, zrzeszeń i organizacji istniejących w kraju wypełniają swymi działaniami przestrzeń społeczną małych ojczyzn.

Figuruje ich w rejestrze około 2300, a poza statystyką działa nieformalnie drugie tyle.

Świadczy to, o tym jak upowszechniła się potrzeba nadania zorganizowanych form aspiracjom i działaniom na poziomie podstawowych wspólnot sąsiedzkich i terytorialnych.

Dzięki tym stowarzyszeniom i działaczom w sposób imponujący przeobraził się stan kultury w kraju. Wyszedł on od poziomu prowincjonalizmu kulturowego, tak wiernie oddanego przed stu laty przez Adolfa Dygasińskiego, Władysława Reymonta, Stefana Żeromskiego czy Marię Dąbrowską

A obecnie awansował do poziomu kultury regionalnej o standardzie ogólnokrajowym i dorównuje wzorcom europejskim.

Ten ruch stał się współcześnie podstawą i fundamentem kultury narodowej w jej pluralistycznym i zdecentralizowanym kształcie.