Wspomnienie o zmarłych regionalistach
Wspomnienie o Śp. Ks. Władysławie Pilarczyku 
24 czerwca 1956 roku otrzymał święcenia kapłańskie z rąk bpa Franciszka Jopa w Katedrze na Wawelu.
Ks. Władysław posługę duszpasterską rozpoczął w parafii Radziechowy k. Żywca, później w Dobczycach, Jaworznie, Długoszynie, Kamesznicy oraz innych na terenie prawie całej archidiecezji krakowskiej. Każda miejscowość, w której sprawował posługę czymś się wyróżniała: inni ludzie, inna kultura, inne stroje odświętne. Ta praca przygotowała go dobrze do działalności społecznej i regionalistycznej.
W 1995 roku ksiądz Władysław przeszedł na emeryturę.
Ten niezwykły człowiek, orawski góral, poświęcił swój czas na działalność społeczną w Towarzystwie Przyjaciół Orawy oraz w małopolskim i krajowym ruchu regionalnym.
Mieszkańcom ukochanej Orawy - Szkole Podstawowej w Lipnicy Wielkiej - przekazał swoje cenne zbiory (kolekcjonowane przez kilkadziesiąt lat): książki, różnego rodzaju dokumenty, w tym osobiste, jak świadectwa szkolne, nominacje do parafii, fotografie, dzieła sztuki ludowej oraz ponad 900 medali, których kilkanaście wydanych własnym kosztem.
Z jego inicjatywy w 1998 roku powołano Towarzystwo Przyjaciół Orawy, z siedzibą Zarządu w Krakowie.
Pierwszym prezesem TPO był prof. dr hab. Ryszard Kantor, wybitny etnograf, badacz kultury wsi polskiej. W latach 1992 -2002 funkcję prezesa pełnił ks. Władysław Pilarczyk, który zainicjował wydawanie pisma „Orawa” (kwartalnik, później rocznik) oraz innych publikacji dotyczących Orawy w serii „Biblioteki Orawskiej”
Również z jego inicjatywy w 1999 roku powołana została Małopolska Rada Regionalnych Towarzystw Kultury, jako organ społeczny i doradczy dla towarzystw regionalnych działających w Małopolsce.
Efektem działalności Małopolskiej Rady RTK było zorganizowanie Małopolskiego Ośrodka Dokumentacji Regionalnych Towarzystw Kultury z siedzibą w Bochni - w budynku własnym Stowarzyszenia Bochniaków. Celem działania Ośrodka było gromadzenie wydawnictw książkowych, prasy, wykonywanych medali, odznak regionalnych, których wydawcami były regionalne towarzystwa kulturalne w Małopolsce.
Na V Krajowym Kongresie Regionalnych Towarzystw Kultury we Wrocławiu (1994 r.) – wówczas opracowano Kartę Regionalizmu Polskiego – ks. Władysław Pilarczyk został wybrany w skład Prezydium Rady Krajowej RT - powierzono mu funkcję wiceprzewodniczącego.
Na VI Krajowym Kongresie RTK w Radomiu (1998 r.) ks. Władysław został odznaczony Odznaką „Zasłużony Działacz Kultury” i wybrany na sekretarza Rady Krajowej RTK.
Podczas VII Krajowego Kongresu RTK w Gorzowie Wielkopolskim (2002 r.) ks. W. Pilarczyka odznaczono Medalem Aleksandra Patkowskiego – wybitnego regionalisty polskiego okresu międzywojennego.
Na VII Kongresie RTK zakończyła działalność Rada Krajowa RTK (dotychczas nie miała osobowości prawnej) i uchwalono powołanie ogólnopolskiej organizacji – Ruchu Stowarzyszeń Regionalnych Rzeczypospolitej Polskiej.
W 2003 roku z inicjatywy ks. Władysława oraz kilku prezesów regionalnych towarzystw kultury z Małopolski, zorganizowano i zarejestrowano w KRS – Małopolski Związek Regionalnych Towarzystw Kultury, z siedzibą w Krakowie, ul. Rajska 1, Wojewódzka Biblioteka Publiczna w Krakowie.
W latach 2003-2010 ks.Władysław Pilarczyk pełnił funkcję przewodniczącego Zarządu MZ RTK w Krakowie.
W 2010 roku wybrano nowe władze MZ RTK, funkcję przewodniczącego powierzono Barbarze Miszczyk.
Związek jest współwydawcą rocznika „MAŁOPOLSKA Regiony - Regionalizmy - Małe Ojczyzny”. Pierwszy tom tej publikacji Ks. Władysław wydał w 1999 r. za swoje prywatne środki finansowe.
Ks. Władysławowi Pilarczykowi – uchwałą Walnego Zebrania MZ RTK – przyznano tytuł „Honorowego Prezesa”.
Ponadto posiadał on tytuł „Honorowego Członka” Związku Podhalan, który sobie bardzo ceni oraz odznaczenia państwowe, regionalnych towarzystw kultury i samorządów lokalnych,
„Ze wszystkich odznaczeń i wyróżnień najbardziej cenił Odznakę „Zasłużony dla Ziemi Orawskiej” i Medal Komisji Edukacji Narodowej.”
„Ksiądz Władysław był duszpasterzem-kapelanem regionalistów. Msze święte pod jego przewodnictwem i głoszone homilie miały szczególny wymiar duchowy dla ludzi kochających swoje „małe ojczyzny”.
We wrześniu 2015 r. uczestniczył razem z przedstawicielami MZ RTK w X Kongresie Stowarzyszeń Regionalnych RP w Bydgoszczy oraz Ogólnopolskim Zjeździe Regionalistów nad Odrą we Wrocławiu. Podczas pobytu w Nowym Sączu na Kongresie Kultury Regionów został odznaczony Medalem Polonia Minor.
Ks. Władysław Pilarczyk zmarł 26 października 2015 r. W ostatniej drodze Księdza Władysława na miejsce wiecznego spoczynku uczestniczyli regionaliści z Małopolski,w tym 14. z Małopolskiego Związku RTK, Podhala, Żywca, Orawy, mieszkańcy i władze Gminy Lipnicy Wielkiej, redaktorzy pism regionalnych, przyjaciele, duchowni i kapela z Jabłonki, która żegnała Go muzyką orawską.
Ewa Skrobiszewska
Fot. Stanisław Klich
Wspomnienie o Śp. Marii Brandys
Jako opiekun Szkolnego Koła Krajoznawczego Turystycznego rozbudzała pasje turystyczne wśród młodzieży organizując wiele rajdów i wycieczek. Przygotowywała uczniów do olimpiad geograficznych .Kilkakrotnie ( 1973,1978,1986, 1989) nagradzana przez Kuratora i Ministra za wybitne osiągnięcia dydaktyczne i wychowawcze. Była członkiem Wojewódzkiej Rady Postępu Pedagogicznego w Bielsku-Białej. Posiadała uprawnienia instruktora Krajoznawstwa Regionu, Lustratora wycieczek szkolnych i obozów wędrownych, Kierownika wycieczek szkolnych i Przewodnika turystycznego po regionie.
Za swoją pracę Maria Brandys została uhonorowana:
- Srebrną Odznaką ZG PTTK – „Zasłużona w pracy krajoznawczej wśród młodzieży”–1976 r.
- Srebrną Odznaką Regionalną PTTK – Bielsko-Biała -1979r.
- Medalem ZG PTTK za wybitne w ogólnopolskim konkursie z młodzieżą szkolną – „Polska Naszych Dni”–1980 r.
- Srebrną Odznaką ZG PTTK itne osiągnięc– „Zasłużony Działacz Turystyki” – 1981 r.
- Złotą Odznaką PTTK – „Za upowszechnianie turystyki i krajoznawstwa wśród młodzieży szkolnej”–Bielsko-Biała–1981 r
W latach 1978-1981 pełniła funkcję prezesa ZO ZNP w Zatorze. W latach 1971-1990 była członkiem kadry żeglarskiej ZG ZNP i uczestnikiem centralnych regat żeglarskich ZNP. W 1979 r. otrzymała Złotą Odznakę ZNP, a w 1985 r. Medal za pracę związkową z okazji 80-lecia ZNP.
Od 1986 roku do 2010r. pełniła społecznie funkcję Prezesa Towarzystwa Miłośni -ków Ziemi Zatorskiej. Była jednym z założycieli tego Stowarzyszenia. Po rezygnacji z funkcji ,Zarząd TMZZ nadał jej tytuł „Honorowego Prezesa” Towarzystwa Miłośników Ziemi Zatorskiej. Swoim ogromnym zaangażowaniem skutecznie popularyzowała wiedzę historyczną i geograficzną o Zatorszczyźnie. Dzięki jej staraniom zgromadzono wiele cennych pamiątek, które wyeksponowane są w siedzibie TMZZ.
Organizowała pierwsze plenery malarsko – rzeźbiarskie, wyszukując dla malarzy najciekawsze obiekty i zakątki Zatorszczyzny. Obrazy i rzeźby z tych plenerów wystawiane są w siedzibie TMZZ.
Była inicjatorką : powstania Społecznej Rady Ochrony i Renowacji Zatorskich Pomników (SROiRZZ) działającej przy TMZZ oraz jej członkiem , gdzie zabiegała o gruntowną konserwację wszystkich zabytkowych figur świętych, wzniesienie pomnika mieszkańcom Ziemi Zatorskiej poległym i zaginionym w czasie II wojny światowej oraz zamordowanym w hitlerowskich i stalinowskich obozach zagłady. Była również inicjatorką corocznych spotkań opłatkowych dla seniorów oraz kiermaszu potraw wielkanocnych, które wpisały się w kalendarz imprez gminnych, i są swoistą atrakcją dla mieszkańców.
Opracowywała materiały historyczne o Ziemi Zatorskiej i publikowała je w gazecie lokalnej:„Życie Zatora”( którego była współzałożycielem) od numeru 0-30. Przygotowywała materiały i pytania konkursowe o Ziemi Zatorskiej dla: szkół, kolonii i grup turystycznych. W trakcie swojej pracy na rzecz TMZZ – Maria Brandys napisała teksty do 4 folderów wydanych przez Towarzystwo Miłośników Ziemi Zatorskiej, tj.: „Zator 700 lat” w 1992 r., „Zator – kościół 600 lat” w 1993 r., „Zator’95” w 1995 r., „Zator 2001”. w 2001 r.
Do końca swoich dni przygotowywała materiały do monografii Zatora ( niestety nie dokończyła swego dzieła). Pisała też opracowania o regionie do przewodników turystycznych po województwie bielskim, małopolskim i wyd. powiatowych np.: Powiat Oświęcim z serii „Nasz świat” oraz do czasopism: Kronika Beskidzka, Gazeta Krakowska.
Była skarbnicą wiedzy o historii Zatora, społecznie oprowadzała turystów po zabytkach zatorskich oraz zbiorach TMZZ. Oddana pracy z dziećmi i młodzieżą, której zawsze pomagała między innymi w gromadzeniu dokumentacji i materiałów do różnych opracowań, prac magisterskich i doktoranckich. Dzięki Jej skrupulatności, pracowitości i oddaniu społecznej pracy Towarzystwo Miłośników Ziemi Zatorskiej dysponuje tak bogatymi zbiorami historycznymi, regionalnymi oraz obszernymi opracowaniami.
Maria Brandys została odznaczona:
- Złotym Krzyżem Zasługi w 1976 roku;
- Medalem dla zasługi dla woj. Bielskiego;
- Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski w 1987 roku;
- Statuetką „Śladami człowieka” – wyróżnienie w plebiscycie Gazety wyborczej w 1999 roku.
W grudniu 2007 roku została wyróżniona honorowym tytułem „Zasłużona dla Ziemi Zatorskiej” nadawanym przez Urząd Miasta w Zatorze upostaciowanym przez statuetkę z brązu przedstawiającą karpia oraz dyplomem nr 1 z tekstem wyrażającym uznanie za oddanie i zaangażowanie w upowszechnianie dziedzictwa kulturowego Zatorszczyzny.
Zmarła 1 grudnia 2015 roku Msza Święta pogrzebowa śp. Marii Brandys odbyła się w czwartek 3 grudnia. Zgodnie z ostatnią wolą Zmarłej, nie było żadnej dodatkowej celebry. Śp. Maria nie życzyła sobie żadnych przemówień, orkiestry. Uszanowaliśmy jej ostatnią wolę.
Opracowała: Maria Fila – Prezes TMZZ
Wspomnienie o Śp. Barbarze Brach
Bardzo trudno jest pisać o osobach, które odeszły, zwłaszcza o tych, które wniosły do naszego życia nowe wartości, optymizm oraz niepowtarzalne doznania emocjonalne i kulturowe. Taką osobą była dla mnie Barbara Brach z Lipinek – zawsze pogodna, uśmiechnięta, pełna dobrej nadziei. Urodziła się podczas II wojny światowej w 1941 roku w Lipinkach kolo Gorlic. Miejscowości tej poświeciła całe swoje życie. Po ukończeniu kierunku muzycznego w Studium Nauczycielskim w Krośnie oraz filologii rosyjskiej w Wyższej Szkole Pedagogicznej w Rzeszowie powróciła do Lipinek i podjęła pracę nauczycielki. Przez 33 lata pracowała w Szkole Podstawowej, kształcąc młode pokolenia w duchu patriotyzmu, tradycji i poszanowania lokalnej kultury.Kochała poezję i muzykę. Już w młodości zaczęła pisać monologi, wiersze, fraszki, scenariusze obrzędów, pieśni religijne i świeckie, do których sama komponowała melodie i później je wykonywała zyskując licznych słuchaczy. Miała znakomity słuch i piękny głos. Skupiona – śpiewała często na naszych regionalnych spotkaniach. Jej wiersze i pieśni zdobiły kongresy regionalnych towarzystw kultury w Zawoi, Częstochowie, Jarosławiu, Wiśle, Gorzowie Wielkopolskim, sesje, plenery artystyczne, których była uczestnikiem, nasze sejmiki oraz coroczne uroczystości opłatkowe regionalistów małopolskich. Była laureatką krajowych i międzynarodowych konkursów poetyckich. Opublikowała kilka tomików poezji. Dbała, aby znalazły się one także na półkach zbiorów regionalnych Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej w Krakowie. Współpracowała z prasą gorlicką, jasielską, Gminy Lipinki oraz krakowską i regionalistyczną. Jej wiersze prezentowane były także w „Regionaliście Małopolskim”. Od czerwca 2002 roku była członkiem Stowarzyszenia Autorów Polskich. Była niezwykłym miłośnikiem swojej małej ojczyzny, animatorem kultury, zaangażowanym w popularyzację starych obrzędów i folkloru ziemi gorlickiej, przede wszystkim ukochanych Lipinek. Należała do Stowarzyszenia Miłośników Lipinek i Okolicy. Założyła i prowadziła od 1985 roku Zespół Obrzędowo – Śpiewaczy „Lipiniacy”, który odniósł wiele sukcesów artystycznych, w tym dwukrotnie zdobył nagrodę Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego na Ogólnopolskim Sejmiku Teatrów Wsi Polskiej. Z jej inicjatywy powstał także Dziecięcy Zespół Ludowy „Lipowy Kwiat.” W styczniu 2007 roku na Placu Mariackim w Krakowie w programie „Kolędy pod Hejnałem” wystąpiły Droby – „Lipiniacy” z Lipinek ze starym obrzędem kolędowania w strojach ze słomy i w zwierzęcych maskach. Było bardzo zimno, padał śnieg. Gospodynie z Lipinek w odświętnych strojach ludowych, w regionalnych chustach na głowach, obdarzały nieznośnych psotników kolędami – czyli darami. Atmosfera obrzędu na Placu Mariackim była niezwykła, wręcz bajkowa. Historia i mariackie legendy zaklęte w starych murach spotkały się ze z pogańsko–katolickim obrzędem wykonywanym na początku XXI wieku. Ze sceny uśmiechała się do mnie Pani Barbara Brach i w tym uśmiechem ogrzewała moje serce.Ostatnim Jej pięknym sukcesem było zdobycie tytułu Poetyckiej Mistrzyni Polski w XXXI Międzynarodowych Mistrzostwach Polski w Poezji "Szukamy Talentów" – 2012 organizowanych przez Towarzystwo Przyjaciół Wąglan. Nagrodę odebrała 6 maja w towarzystwie przedstawicieli Zespołu Ludowego "Lipiniacy" z Lipinek oraz Wójta Gminy Lipinki Czesława Rakoczego. Potraktowała to wyróżnienie jako dar dla Lipinek, gdzie króluje Cudowna Lipińska Maryja, o której często śpiewała pieśni.Lipinki i powiat gorlicki straciły niezwykłego człowieka o niepospolitej osobowości, najwierniejszego orędownika i przyjaciela o wielkim sercu, a my – regionaliści małopolscy wspaniałego animatora kultury, znawcę i popularyzatora duchowego dziedzictwa kulturowego ziemi gorlickiej , a ja moją Panią Barbarę Brach – radosną, tryskającą energią życiowa i nowymi pomysłami twórczymi. Słyszę jeszcze Jej głos jakby gdzieś z drugiego końca świata, z malutkich Lipinek, jak woła do mnie pełna radości – „Pani Ewo, Lipinki znowu przyjechały”.
Ewa Skrobiszewska